Kennisdelen: Haal beginselen van deugdelijk bestuur uit de mottenballen

De recente onlinebijeenkomst met 16 leden laat zien dat achter het wat stoffige image van beginselen een levendig debat schuilgaat. Wat zijn echter die beginselen?

  1. Openheid en integriteit: goed voorbeeld geven in gedrag en houding
  2. Participatie: weten wat er in de maatschappij leeft en wat bestuur ermee doet
  3. Behoorlijke contacten met burgers: fatsoen en begrip
  4. Doelgericht en doelmatig: doelen stellen en beslissingen en maatregelen nemen
  5. Legitimiteit: beslissing in overeenstemming met wet- en regelgeving
  6. Zelfreinigend en lerend vermogen: is aanspreekbaar en leert van fouten of feedback
  7. Verantwoording: regelmatig en ruimhartig zich verantwoorden naar de omgeving

Het onderzoek naar het toepassen van de beginselen op het vraagstuk uitbreiding Schiphol en de opening Lelystad Airport leidt tot schrik. De kennis en het toepassen van beginselen door bestuurders en ambtenaren behoeft zoveel verbetering. Een goede les om de 7 beginselen te benutten als leidraad voorafgaand en als meetlat van de resultaten van complex vraagstukken. Om het wederzijdse vertrouwen tussen burgers en overheid te blijven borgen.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) kan die les ook gebruiken. Ethische waarden komen niet op plaats 1. Winstmaximalisatie geniet traditiegetrouw voorrang. Grote anonieme bedrijven verschillen met het MKB. Bij de eerste gaat het om het dividend aan de aandeelhouders. Het MKB heeft baat bij klantvertrouwen. Het geloof in cijfers dringt helaas ook door in de semipublieke sector zoals scholen en gezondheidszorg. De missie en visie benoemen ronkend de kernwaarden, dat de leerling of patiënt centraal staat en niet het rendement. De praktijk leert anders. Om deze tendens te doorbreken is dialoog nodig. Vragen aan elkaar stellen en dilemma’s opsporen die verbonden zijn met de kernwaarden. OR en vakbonden kunnen het MVO-beleid stimuleren door de stem van werknemers te versterken. Nieuwe generaties brengen bruikbare waarden binnen, zoals duurzaamheid en vergroening. Een vergeten groep zijn de vele besturen van stichtingen en verenigingen. Zij kennen de beginselen niet en besturen nog met de ramen dicht.

De actuele crisis heeft geleid tot snelle besluiten, die niet alle de toets van zorgvuldigheid kunnen doorstaan. Generieke financiële steun aan bedrijven en zelfstandigen, de sluiting van ouderenzorg, het proefverlof bij psychiatrische van patiënten, de intrekking van grondwettelijke rechten en de discussie over de toegang tot een IC-afdeling. De minister roept wel op tot morele verantwoordelijkheid, maar is afhankelijk of die wordt genomen. Nadere onderzoek en bespreking is gewenst om na te gaan of goed bestuur zijn nagekomen.

Huiswerk NBN

De deelnemers nodigen de NBN uit het voortouw te nemen in de ethische reflectie op goed bestuur en maatschappelijk verantwoord ondernemen in het postcorona tijdperk. De versterking kan zich richten op het bespreken van actuele casussen en het promoten van de beginselen en hun betekenissen. Praktisch gezien hebben bedrijfsethici en coördinators integriteit baat bij vorming en training om dilemma’s bespreekbaar te maken. Gebruik daarvoor moderne middelen zoals een quick scan in een handzame app. Vervat de beginselen en MVO-waarden in een selfassessment instrument (spiegel) voor organisaties. Nieuwe ethische aspecten van innovatie in techniek en ICT hebben aandacht nodig. Maar ook het racismedebat en de bedrijfsethische bijdrage aan het terugdringen van discriminatie op de arbeids- en woningmarkt is actueel.

Het omgaan met beginselen is evenwichtskunst. Gouden olympisch kampioen balk Sanne Wevers beheerst die kunst volledig. Hoe? Door te blijven trainen, registreren, reflecteren en leren van fouten. Altijd zoekend naar perfectie. Die inzet vragen ook goed bestuur en MVO. 

Henk Bruning